İzale-i şuyu davası

İzale-i̇ Şüyu (Ortaklığın Gi̇deri̇lmesi̇) Davası Nedi̇r?

İzale-i şüyu davası taşınmaz veya taşınır bir paylı veya elbirliğiyle mülkiyet ilişkisini sona erdiren, ferdi mülkiyete geçişi sağlayan davadır. TMK m.698’de düzenlenmiştir.

TMK m.698: “Hukukî bir işlem gereğince veya paylı malın sürekli bir amaca özgülenmiş olması sebebiyle paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülüğü bulunmadıkça, paydaşlardan her biri malın paylaşılmasını isteyebilir. Paylaşmayı isteme hakkı, hukukî bir işlemle en çok on yıllık süre ile sınırlandırılabilir. Taşınmazlarda paylı mülkiyetin devamına ilişkin sözleşmeler, resmî şekle bağlıdır ve tapu kütüğüne şerh verilebilir. 

Paylı mülkiyet birden çok kişinin taşınır veya taşınmaza maddi şekilde bölünmemiş paylarla malik olmasıdır, aksi belirtilmemişse her paydaşın payı eşittir. Elbirliği ile mülkiyet ise tüm paydaşların malın tamamında mülkiyet hakkına sahip olmasıdır. 

Kişiler malları üzerinde rahatça tasarruf edebilmek için ferdi mülkiyete geçmek isterler bunun için ilk olarak taraflar anlaşma yapıp bu anlaşmayı hâkime bildirerek paylaşmayı sağlayabilirler ancak anlaşma sağlanamaması durumunda ise izale-i şüyu davası açmaları gerekir. İzale-i şüyu davası iki şekilde olur birincisi aynen taksim suretiyle izale-i şüyu davası, ikincisi ise satış suretiyle izale-i şüyu davasıdır. 

1-AYNEN TAKSİM ŞEKLİNDE İZALE-İ ŞÜYU DAVASI

TMK m.699/2’de aynen taksim düzenlenmiştir.

TMK m.699/2: “Paylaşma biçiminde uyuşma sağlanamazsa, paydaşlardan birinin istemi üzerine hâkim, malın aynen bölünerek paylaştırılmasına, bölünen parçaların değerlerinin birbirine denk düşmemesi hâlinde eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına karar verir.”

İzale-i şüyu davasında taraflardan birinin bile aynen taksim istemesi hâkimin bu talebe öncelik vermesi için yeterlidir. Ancak aynen taksim mümkün değilse satış yolunu tercih etmesi gerekmektedir.

Aynen taksimin mümkün olabilmesi için malın nitelikleri aynen paylaşıma uygun olmalıdır. Ayrıca aynen taksimin malın değerinde bir kayba neden olmaması gerekir.

Aynen taksimle yoluyla paylaşımda parçalar birbirine denk değilse eksik parçaya para eklenerek denkleştirilir.

2-SATIŞ SURETİYLE İZALE-İ ŞÜYU DAVASI

Aynen taksimin mümkün olmadığı durumlarda TMK m.699/3’e göre satış suretiyle paylaşım yapılır.

TMK m.699/3: “Bölme istemi durum ve koşullara uygun görülmezse ve özellikle paylı malın önemli bir değer kaybına uğramadan bölünmesine olanak yoksa, açık artırmayla satışa hükmolunur. Satışın paydaşlar arasında artırmayla yapılmasına karar verilmesi, bütün paydaşların rızasına bağlıdır.”

Satış suretiyle izale-i şüyu davası aynen taksimin mümkün olmadığı durumlarda açılır. Dava aynen taksim talebiyle açılmışsa satış suretiyle taksime karar verilemez, ancak diğer taraf satış isteminde bulunduysa ve aynen taksim mümkün değilse satışa karar verilir.

Satış açık artırma usulüyle satış memurluğu veya icra dairesi tarafında yapılır. Tüm paydaşların istemiyle sadece paydaşlar arasında açık arttırma yapılmasına karar verilir.

İzale-i̇ Şüyu Davası Ki̇me Karşı Açılır ?

Dava sadece paydaşlar tarafından açılabilir. İzale-i şüyu davasında davacı da davalı da paydaşlardan oluşur. Davacı davayı diğer paydaşlara karşı açar, kendisi dışında kalan paydaşların hepsine karşı açmalıdır. Paydaşların birinin ölümü halinde mirasçıların davayı takip etmesi ve sonuçlandırması mümkündür.

Davacının davasından feragati halinde tüm tarafların bu feragate katılması gerekir, aksi takdirde yargılamaya devam edilmez.

İzale-i̇ Şüyu Davasında Görevli̇ Ve Yetki̇li̇ Mahkeme Kimdir?

İzale-i şüyu davasında görevli mahkeme sulh hukuk mahkemesidir yetkili mahkeme ise HMK madde 6 ya göre davalının davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeridir. Dolayısıyla izale-i şüyu davası davalının yerleşim yeri sulh hukuk mahkemesinde açılır.

İzale-i̇ Şuyu Davasında Yargılama Süreci̇ Nasıldır?

İzale-i şüyu davası basit yargılama usulüne tabidir. Dolayısıyla, dava dilekçesi verilmesi ve davalının veya davalıların dava dilekçesine karşı cevap dilekçesi vermesi yeterlidir.

Davada sadece aynen taksim talep edilmişse malların ya aynen taksimine ya da davanın reddine karar verilir. Davacı aynen taksim talebinde bulunmuş davalı ise satış talebinde bulunmuşsa aynen taksim mümkün değilse satışa karar verilir. Aynen Taksim mümkünken satış isteminde bulunulduğu takdirde dava reddedilir.

Ortaklığın giderilmesi davasının kazananı ve kaybedeni olmaz, ayrıca ödenecek harçları en başta davayı açarken davacı ödese bile daha sonradan yapılan masraflar paydaşların pay oranlarına göre bölüştürülür.

Bütünleyi̇ci̇ Parçaların(Muhdesatın) Durumu Nedir?

Ortaklık eğer satış yoluyla son buluyorsa taşınmazın üzerindeki muhdesatın da satılması gerekir. Ancak bütünleyici parça paydaşlardan birine ait olduğunu iddia eden paydaşlar olabilir. Bu sorunu çözmek için bütünleyici parçaya malik olduğunu öne süren paydaş “muhdesatın aidiyetini tespit davası” açmalıdır.